Kiedy mówimy o długach, wiele osób czuje, że system działa przeciwko nim. Ale prawda jest zupełnie inna – polskie prawo przewiduje konkretne zabezpieczenia dla osób zadłużonych, o których wielu z nas nawet nie wie. W tym artykule pokażę Ci ustawy, które mogą Cię uchronić przed nadużyciami wierzycieli i dać szansę na uporządkowanie finansów.
Ustawa o kredycie konsumenckim – Twoja pierwsza linia obrony
Jeśli zaciągałeś kredyt gotówkowy albo pożyczkę pozabankową, ta ustawa jest Twoim sojusznikiem. Określa jasne zasady, według których pożyczkodawcy muszą działać… i co ważniejsze – precyzuje Twoje prawa jako dłużnika.
Przede wszystkim instytucja finansowa ma obowiązek przedstawić Ci pełną informację o kosztach kredytu przed podpisaniem umowy. Chodzi tu nie tylko o oprocentowanie, ale również o wszystkie prowizje, opłaty dodatkowe i rzeczywistą roczną stopę oprocentowania (RRSO). Dzięki temu wiesz dokładnie, w co się pakujesz.
Co więcej – masz prawo odstąpić od umowy kredytowej w ciągu 14 dni bez podawania przyczyny. To jak okres próbny… jeśli uznasz, że warunki nie są dla Ciebie odpowiednie, możesz się wycofać. Oczywiście musisz wtedy zwrócić kapitał wraz z odsetkami naliczonymi od dnia wypłaty, ale przynajmniej nie jesteś przywiązany do umowy na lata.
Warto też wspomnieć o sankcji kredytu darmowego – mechanizmie, który może całkowicie zmienić Twoją sytuację, gdy pożyczkodawca złamał przepisy. Jeśli nie dostałeś wymaganych informacji przedumownych albo umowa zawiera niedozwolone klauzule, możesz żądać zwrotu wszystkich odsetek i prowizji.
Kodeks cywilny – fundament ochrony dłużnika
Kodeks cywilny to podstawa wszystkiego, jeśli chodzi o zobowiązania finansowe w Polsce. Reguluje nie tylko sposób zawierania umów, ale także przede wszystkim zasady ich wykonywania i konsekwencje niedotrzymania warunków.
Artykuł 481 KC określa, że jeśli nie spłacisz długu w terminie, wierzyciel może naliczyć odsetki – ale (i tu jest kluczowa informacja) tylko w wysokości ustawowej lub umownej. Nie może sobie wymyślić dowolnych kar finansowych, które przekroczą dopuszczalne limity. Odsetki maksymalne za opóźnienie wynoszą obecnie dwukrotność odsetek ustawowych, a to oznacza, że masz prawną ochronę przed lichwiarstwem.
Z praktyki wiemy też, że wiele firm próbuje dopisywać do umów klauzule niedozwolone – te, które w sposób nieuczciwy faworyzują wierzyciela kosztem dłużnika. Jeśli Twoja umowa zawiera takie zapisy, możesz się ich dochodzić… i sąd może uznać je za nieważne. Dotyczy to między innymi sytuacji, gdy pożyczkodawca próbuje przerzucić na Ciebie całe ryzyko związane z kredytem albo zastrzega sobie prawo do arbitralnej zmiany warunków umowy.
Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
Czy zdarzyło Ci się kiedyś, że firma pożyczkowa przedstawiła ofertę, która w rzeczywistości wyglądała zupełnie inaczej niż na początku? Albo że sprzedawca kredytu wywierał na Ciebie presję, żebyś podpisał umowę „tu i teraz”? Tego typu zachowania mogą być nielegalne.
Ustawa zabrania wprowadzających w błąd informacji handlowych oraz agresywnych praktyk marketingowych. Jeśli pożyczkodawca ukrywał przed Tobą prawdziwe koszty, zawyżał swoje uprawnienia czy groził Ci działaniami, których nie mógł podjąć – możesz to zgłosić do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a także dochodzić swoich praw w sądzie.
Ta ustawa często idzie w parze z Kodeksem cywilnym w sprawach o unieważnienie umów zawartych pod wpływem oszustwa lub groźby.
Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym – kiedy wkracza komornik
Nikt nie lubi komornika, prawda? Ale warto wiedzieć, że nawet w trakcie egzekucji masz określone prawa, których nikt nie może Ci odebrać.
Przede wszystkim – istnieje tak zwane minimum egzekucyjne, które chroni Twoje podstawowe środki do życia. Komornik nie może zająć Ci całej pensji czy świadczenia emerytalnego. Wolna od egzekucji jest kwota odpowiadająca minimalnym świadczeniom socjalnym… obecnie mówimy o około 1800-2000 zł miesięcznie (w zależności od sytuacji rodzinnej). Jeśli zarabiasz niewiele powyżej minimum, komornik może zająć maksymalnie 25% nadwyżki ponad tę kwotę.
Kolejna sprawa – zajęcie mieszkania. Wbrew temu, co mówią straszne historie, komornik nie może Cię po prostu wyrzucić z domu, jeśli nie masz gdzie pójść. Przepisy chronią prawo do godnych warunków życia, więc zajęcie mieszkania służącego zaspokojeniu podstawowych potrzeb mieszkaniowych jest praktycznie niemożliwe (chyba że posiadasz drugie mieszkanie albo lokal jest zbyt duży w stosunku do Twoich potrzeb).
Dodatkowo, jeśli w trakcie egzekucji komorniczej Twoja sytuacja materialna gwałtownie się pogorszyła (np. straciłeś pracę, zachorowałeś), możesz złożyć wniosek o zawieszenie egzekucji. Sąd może przychylić się do takiego wniosku, jeśli uzna, że egzekucja mogłaby doprowadzić Cię do skrajnej nędzy.
Prawo upadłościowe – szansa na nowy start
Brzmi dramatycznie, ale upadłość konsumencka to często najlepsza decyzja, jaką może podjąć osoba kompletnie pogrążona w długach. Od 2020 roku procedura została znacząco uproszczona i stała się bardziej dostępna dla zwykłych ludzi.
Składając wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, możesz uzyskać umorzenie wszystkich swoich zobowiązań po spełnieniu określonych warunków (zwykle po kilku latach spłat w ramach planu spłaty wierzycieli). Dzięki temu masz realną szansę wyjść z długów i zacząć wszystko od nowa.
Co istotne – od momentu złożenia wniosku do sądu wszystkie postępowania egzekucyjne przeciwko Tobie zostają zawieszone. Wierzyciele nie mogą Cię nękać, komornik nie zajmuje majątku… dostajesz chwilę oddechu.
Procedura ma też swoje wymagania – musisz wykazać, że zadłużyłeś się w dobrej wierze, czyli że nie zaciągałeś kredytów świadomie, wiedząc, że nie będziesz w stanie ich spłacić. Jeśli jednak Twoja sytuacja zmieniła się z przyczyn od Ciebie niezależnych (choroba, utrata pracy, rozwód), masz duże szanse na pozytywne rozpatrzenie wniosku.
Więcej o tym, jak wyjść z długów, znajdziesz w naszym poradniku o konsolidacji zadłużenia.
Ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów
Ta ustawa daje Ci konkretną broń przeciwko nadużyciom w umowach z pożyczkodawcami – chodzi o klauzule abuzywne, czyli niedozwolone postanowienia umowne.
Jeśli w umowie kredytowej czy pożyczkowej znajdą się zapisy, które w sposób rażący naruszają Twoje interesy (np. dają pożyczkodawcy prawo do jednostronnej zmiany oprocentowania bez uzasadnienia, obciążają Cię kosztami czynności, których bank musi wykonać z mocy prawa, albo przewidują astronomiczne opłaty manipulacyjne), możesz je zakwestionować.
Co więcej – tego typu klauzule są nieważne z mocy samego prawa. Nie musisz udowadniać, że Cię skrzywdziły… wystarczy wykazać, że są nieuczciwe. Sądy często stają po stronie konsumentów w takich sprawach, więc jeśli podejrzewasz, że Twoja umowa zawiera niedozwolone postanowienia, zdecydowanie warto skonsultować się z prawnikiem.
Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym
Ta ustawa określa rolę Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) i Rzecznika Finansowego, którzy mają chronić interesy konsumentów na rynku usług finansowych.
Jeśli masz problem z bankiem czy instytucją pożyczkową i czujesz, że Twoje prawa zostały naruszone, możesz złożyć skargę do Rzecznika. To bezpłatne, a Rzecznik ma uprawnienia do pomocy w sporze z instytucją finansową, może prowadzić mediacje, a nawet wystąpić do sądu w Twoim imieniu (w szczególnie uzasadnionych przypadkach).
KNF z kolei nadzoruje działalność instytucji finansowych i może nałożyć na nie kary za naruszanie przepisów. Dzięki temu masz możliwość zgłoszenia nieprawidłowości, które mogą dotyczyć nie tylko Ciebie, ale też innych klientów danej firmy.
Ustawa o kredycie hipotecznym oraz nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami
Jeśli zaciągałeś kredyt hipoteczny, ta ustawa to Twój bezpośredni parasol ochronny. Nakłada na banki obowiązek przeprowadzenia rzetelnej oceny Twojej zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu.
Bank nie może po prostu dać Ci kredytu na kwotę, której ewidentnie nie jesteś w stanie spłacić. Musi przeanalizować Twoje dochody, wydatki i ocenić, czy w przyszłości będziesz mógł regularnie spłacać raty. Jeśli tego nie zrobi i udzieli Ci kredytu bez należytej weryfikacji, możesz podważyć ważność umowy (zwłaszcza jeśli jednocześnie doszło do złamania innych przepisów).
Dodatkowo, ustawa chroni przed sytuacjami, w których bank oferuje Ci kredyt w obcej walucie bez wystarczającego poinformowania o ryzyku kursowym. Sprawy frankowe, o których tyle się ostatnio mówi, właśnie wynikają z tego, że banki nie dopełniły swoich obowiązków informacyjnych wobec klientów. Jeśli jesteś frankowiczem, koniecznie sprawdź, jakie przysługują Ci prawa – pomoc frankowiczom może być kluczem do rozwiązania problemu.
Ustawa o restrukturyzacji – ratuj firmę zanim będzie za późno
Choć dotyczy głównie przedsiębiorców, warto o niej wspomnieć, bo wielu właścicieli jednoosobowych działalności gospodarczych ma problemy z rozróżnieniem długów firmowych od prywatnych.
Ustawa o restrukturyzacji daje możliwość uporządkowania długów firmy bez konieczności ogłaszania upadłości. Możesz zawrzeć układ z wierzycielami, rozłożyć długi na raty, a nawet umorzyć część zobowiązań. To szansa, żeby ratować biznes zanim sytuacja stanie się nieodwracalna.
Co ważne – złożenie wniosku o restrukturyzację także wstrzymuje egzekucję i daje Ci czas na znalezienie rozwiązania. Wierzyciele nie mogą dalej naliczać odsetek, komornik musi przerwać działania, a Ty możesz spokojnie negocjować warunki spłaty.
Jeśli prowadzisz firmę i czujesz, że długi zaczynają Cię przytłaczać, koniecznie rozważ tę opcję. Nasz zespół pomoże Ci w restrukturyzacji i przeprowadzi przez cały proces.
Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów
To bardzo specyficzna ustawa, ale dla osób w trudnej sytuacji życiowej może być ratunkiem. Jeśli jesteś osobą uprawnioną do alimentów i dłużnik alimentacyjny nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań, możesz uzyskać pomoc od państwa w formie świadczenia z funduszu alimentacyjnego.
Co więcej – państwo następnie egzekwuje zaległe alimenty od dłużnika, przejmując w pewnym sensie Twój problem na siebie. To oznacza, że nie musisz sam walczyć w sądzie o pieniądze, które Ci się należą.
Warto o tym wiedzieć szczególnie w kontekście długów, bo często osoby wychowujące dzieci w pojedynkę i jednocześnie zmagające się z problemami finansowymi nie są świadome, że mogą liczyć na wsparcie instytucjonalne.
Podsumowanie – Twoje prawa są realne
Polskie prawo, wbrew obiegowym opiniom, faktycznie chroni dłużników przed najgorszym. Oczywiście… nie zwalnia Cię to z obowiązku spłaty długów, ale daje narzędzia, żeby nie zostać zniszczonym przez system.
Jeśli czujesz, że Twoja sytuacja finansowa wymyka Ci się spod kontroli – nie czekaj, aż będzie za późno. Skorzystaj z przysługujących Ci praw. A jeśli nie wiesz, od czego zacząć, eksperci z Centrum Kredytowego Akrybia chętnie pomogą Ci znaleźć najlepsze rozwiązanie. Oferujemy kredyty dla zadłużonych oraz kompleksowe doradztwo w sprawach restrukturyzacji i konsolidacji długów.
Pamiętaj – każdy problem ma rozwiązanie. Czasem wystarczy wiedzieć, gdzie szukać pomocy.